Wereldwijde machtsspelletjes brengen de planeet in gevaar

3 juli 2025

Triodos IM's halfjaarlijkse vooruitzichten voor geavanceerde economieën

Door Joeri de Wilde, econoom bij Triodos Investment Management

Joeri De Wilde

De wereldorde lijkt fundamenteel veranderd, nu de VS niet langer de hoeksteen van vrijhandel en democratie zijn. Het ‘America First’-beleid van Trump versnelt de afname van de mondiale invloed en stabiliteit van de VS, met een meer gefragmenteerde wereld als gevolg. Wij zien vier scenario's.

De nog steeds hoge goudprijs en de verzwakte Amerikaanse dollar zijn duidelijke signalen van aanhoudende mondiale onzekerheid en afnemend vertrouwen in de leidende rol van de VS.

Toch blijven de VS de dominante kracht in het mondiale financiële stelsel: zij vertegenwoordigen 40% van de obligatiemarkt, meer dan 50% van de aandelenmarktkapitalisatie en de Amerikaanse dollar fungeert als mondiale reservevaluta. In het licht van deze dominantie en gegeven het huidige grillige beleid zouden verhoogde marktvolatiliteit, valutaschommelingen en kapitaalvlucht (uit de VS) terugkerende thema's kunnen worden in de nieuwe geopolitieke context. Dit betekent echter niet dat de aandelenmarkten niet kunnen blijven stijgen; de geschiedenis heeft geleerd dat beleggers kortzichtig zijn. Voorlopig lijkt de-escalatie voldoende, ook al stevenen we waarschijnlijk af op een minder gunstig evenwicht.

Vier scenario's

Basisscenario: de-escalatie naar een meer gefragmenteerde wereld

In ons basisscenario gaan we uit van een de-escalatie van de handelsoorlog. Toch zal de wereld uiteindelijk te maken krijgen met aanzienlijk hogere handelsbarrières dan voorheen, met een universeel tarief van 10% voor de VS en zelfs 30% voor China. De vergeldingsmaatregelen zullen relatief bescheiden zijn. Het wantrouwen jegens de VS zal leiden tot een lager algemeen vertrouwen, wat autoritaire regimes zal stimuleren om wereldwijd machtsspelletjes te spelen. Het resultaat is een meer gefragmenteerde wereld en beperktere multilaterale samenwerking.

In deze gefragmenteerde wereld gaan we uit van vertraagde en uiteenlopende ambities op het gebied van klimaatbeleid wereldwijd*. De EU en het VK zullen waarschijnlijk in 2050 een netto nuluitstoot van CO₂ bereiken, aangezien zij hun mondiale concurrentievermogen willen vergroten en minder afhankelijk willen worden van (semi)autocratische regimes voor hun energie- en grondstoffenvoorziening. Dit is ook de reden waarom zij hun aangekondigde overheidsinvesteringen in defensie en (groene) infrastructuur nakomen. We verwachten dat China zijn tot nu toe gedane klimaatbeloften nakomt, maar dit is bij lange na niet gelijk aan netto nul in 2050.

Handelsescalatie: ”Liberation Day”

In dit scenario lopen de spanningen weer op, wat uiteindelijk leidt tot de invoering van de Amerikaanse vergeldingsheffingen en een nog hoger tarief voor China in de tweede helft van 2025. De handelspartners van de VS nemen vergeldingsmaatregelen. De spanningen binnen Europa laaien weer op, omdat landen de voorkeur geven aan binnenlandse economische steunmaatregelen op korte termijn, waardoor de overheidsinvesteringen in defensie en infrastructuur gedeeltelijk worden beperkt. Dit scenario gaat ook uit van vertraagde en uiteenlopende klimaatbeleidsambities wereldwijd, maar veronderstelt dat zowel de EU als het VK hun klimaatbeloften** zullen nakomen. Handelsescalatie: wereldwijde race naar de bodem

In dit scenario nemen de handelsspanningen nog verder toe, vooral tussen de VS en China. Het resultaat is een tarief van 145% op Chinese goederen en een vergeldingstarief van 125% op Amerikaanse goederen. Andere wederzijdse tarieven van de VS worden ook met 15% verhoogd, wat eveneens leidt tot hogere vergeldingstarieven. De EU en het VK keren terug naar binnenlands kortetermijndenken en zien af van hun investeringen in defensie en (groene) infrastructuur. Dit scenario gaat ook uit van vertraagde en uiteenlopende ambities op het gebied van het klimaatbeleid wereldwijd, maar veronderstelt dat de VS en China vasthouden aan hun huidige klimaatbeleid in een competitieve race naar de bodem**, aangedreven door fossiele brandstoffen.

Nieuwe hoop: strategische partnerschappen en klimaatmaatregelen

De-escalatie van de handelsoorlog gaat gepaard met de vorming en/of versterking van strategische bilaterale handelspartnerschappen en bredere handelscoalities die niet door de VS worden gedomineerd. Het algemene tarief van 10 % voor de VS en het tarief van 30 % voor China blijven van kracht, maar alleen China neemt vergeldingsmaatregelen. Als gevolg daarvan verdwijnt de wereldwijde vertrouwensschok vrij snel en vindt de wereldhandel nieuwe wegen en ondervindt zij nauwelijks negatieve gevolgen. De geplande overheidsinvesteringen van de EU en het VK in defensie en (groene) infrastructuur worden gerealiseerd, aangezien er nog steeds een gevoel van urgentie bestaat om strategisch onafhankelijk te worden van de VS.

De door de VS veroorzaakte versnelling van de fragmentatie, bovenop het aanhoudende mondiale wantrouwen ten aanzien van de machtsspelletjes van autoritaire regimes, verhindert echter nog steeds dat landen volledig samenwerken op het gebied van het klimaat. Daarom gaat dit scenario ervan uit dat de klimaatambities in het algemeen de komende decennia even gematigd en heterogeen zullen blijven als begin 2024**. We verwachten niettemin dat de EU, het VK en China tegen 2050 klimaatneutraliteit zullen bereiken, aangezien dit aansluit bij hun strategische ambities. Ook de VS zullen uiteindelijk hun klimaatinspanningen opvoeren (na 2030) en tegen 2050 klimaatneutraliteit bereiken, omdat ze niet achterop willen raken in de race om groene technologie.

Resultaten: lagere wereldwijde groei, maar geen lokale recessies in het basisscenario Onze scenarioanalyse wijst op een aanzienlijke impact van de Amerikaanse invoerheffingen en de wereldwijde vertrouwensschok, die vooral in de tweede helft van 2025 en in 2026 voelbaar zal worden. Als gevolg daarvan zal de wereldwijde economische groei in ons basisscenario zowel in 2025 als in 2026 slechts 2,6 % bedragen. De VS zullen waarschijnlijk niet in een recessie terechtkomen, maar de Amerikaanse bedrijfsinvesteringen worden gehinderd door de aanhoudende onzekerheid. De kortetermijngevolgen voor de economische activiteit in de eurozone en het VK zijn in het basisscenario relatief bescheiden. In de twee escalatiescenario's komen zowel de VS als China in een recessie terecht, voornamelijk als gevolg van een scherpe daling van de bedrijfsinvesteringen in combinatie met een verslechtering van de particuliere consumptie. De eurozone, het VK en Japan komen alleen in het scenario “race to the bottom” in een recessie terecht. In het scenario met strategische maatregelen wordt de mondiale groei niet wezenlijk beïnvloed.

Wat de inflatie betreft, blijkt uit de scenarioanalyse duidelijk dat de tariefverhogingen de consumentenprijzen in de VS aanzienlijk opdrijven in het basisscenario en in beide escalatiescenario's, waardoor het beschikbare inkomen van de huishoudens en dus ook de consumptie dalen. De inflatie in de eurozone en het VK wordt alleen wezenlijk beïnvloed in het scenario “race naar de bodem”, hoewel in dat geval de Chinese dumping van goederen die voor de Amerikaanse markt bestemd zijn, een sterkere inflatoire impuls voorkomt.

Concluderend kan worden gesteld dat de toenemende fragmentatie gevolgen heeft voor de wereldwijde groei, zelfs als de handelsoorlog afneemt. De VS zullen in het basisscenario het meest worden getroffen, terwijl de economische gevolgen voor andere geavanceerde economieën op korte termijn niet zorgwekkend zijn.

Federal Reserve voor moeilijke afweging

Het nieuwe handelsbeleid van de VS heeft de Federal Reserve in een lastig parket gebracht: de economie verdedigen of de inflatie beteugelen? Op basis van onze basisprognoses, die wijzen op een verhoogde prijsdruk, en opmerkingen van Fed-voorzitter Powell die duiden op een sterkere focus op inflatoire druk dan op groeizorgen, verwachten we slechts twee renteverlagingen van 25 basispunten tot medio 2026, waarna de beleidsrente uitkomt op 3,75%-4,00%.

Voor de ECB en de BoE is de nieuwe situatie duidelijker: er is een bescheiden negatief effect op de economische groei in het basisscenario, terwijl de inflatiedruk niet toeneemt. Dit betekent dat we tot medio 2026 drie renteverlagingen van 25 basispunten door beide centrale banken verwachten, waardoor hun beleidsrente uiteindelijk op respectievelijk 1,5% en 3,5% zal uitkomen.

Fragmentatie beperkt altijd klimaatmaatregelen

Als we kijken naar de klimaateffecten op lange termijn, is het duidelijk dat zelfs in het scenario waarin wordt uitgegaan van een toename van strategische partnerschappen en klimaatmaatregelen, de wereld er niet in slaagt de wereldwijde temperatuurstijging onder de 2 graden Celsius te houden, laat staan onder 1,5 graad. De door de VS veroorzaakte versnelling van de mondiale fragmentatie heeft dus verstrekkende gevolgen voor het klimaat, aangezien de ambitieuze inspanningen van sommige landen zullen worden ondermijnd door beperkte maatregelen in andere landen. Dit komt overeen met een nieuwe studie waarin wordt geconcludeerd dat onmiddellijke universele maatregelen nodig zijn, aangezien zelfs met gerichte interventies verschillende planetaire grenzen, waaronder klimaatverandering, in 2050 overschreden zullen blijven worden.

Interessant is dat het verschil in koolstofemissies tussen ons basisscenario en het escalatiescenario “Liberation Day” beperkt is, wat erop wijst dat de uiteindelijke hoogte van de tarieven niet doorslaggevend is voor de wereldwijde emissies. Veeleer is dat de toename van het wantrouwen tussen landen en de daaruit voortvloeiende afname van de mondiale samenwerking. Zelfs wanneer de EU, het VK, China en na enkele jaren ook de VS hun klimaatinspanningen opvoeren om in 2050 klimaatneutraal te zijn, zal dit de opwarming van de aarde niet tot minder dan 2 °C beperken. Dit onderstreept de noodzaak om de mondiale samenwerking nieuw leven in te blazen om de gezamenlijke uitdagingen aan te pakken.