De Waanzinnige voorspellingen van Saxo voor 2023

Saxo, de online handels- en beleggingsspecialist, heeft vandaag zijn 10 Waanzinnige voorspellingen voor 2023 bekendgemaakt. De voorspellingen focussen op een reeks onwaarschijnlijke maar ondergewaardeerde gebeurtenissen die, als ze zich zouden voordoen, een schokgolf door de financiële markten, de politieke wereld en de popcultuur zouden jagen. 
Steen jakobsen
Steen Jakobsen

Die voorspellingen zijn een gedachte-experiment om de volledige omvang van wat mogelijk is – ook al is dit niet noodzakelijk waarschijnlijk – te overwegen. Af en toe komen ze ook uit. Onlangs heeft Saxo' zijn lijst van juiste Waanzinnige voorspellingen bekendgemaakt, waaronder het vertrek van het VK uit de Europese Unie.

Hoewel deze voorspellingen niet de basisprognoses van Saxo voor 2023 zijn, worden alle grote marktbewegingen veroorzaakt door iets waanzinnigs. Een grote marktbeweging vereist namelijk een grote verrassing. In een wereld waar centrale banken en regeringen hun strijd tegen inflatie gaan verliezen, bestaat het risico dat de markten zich in 2023 en daarna weer even waanzinnig als altijd zullen gedragen.

In een reactie op de Waanzinnige voorspellingen van dit jaar zei Steen Jakobsen, Chief Investment Officer bij Saxo, dit: “De Waanzinnige voorspellingen van dit jaar stellen dat elk geloof in een terugkeer naar de desinflatoire dynamiek van vóór de pandemie onmogelijk is. We bevinden ons nu namelijk in een wereldwijde oorlogseconomie, waarbij alle grootmachten in de wereld zich reppen om hun nationale veiligheid op alle fronten te versterken, hetzij in militaire zin hetzij vanwege de zeer onzekere toestand van de toeleveringsketens en de ernstige energie- en zelfs financiële onzekerheden die naar de oppervlakte zijn gekomen door de pandemie en de Russische inval in Oekraïne.”

De wereld in oorlog

De Waanzinnige voorspellingen voor dit jaar zijn geïnspireerd op gelijkenissen tussen het Europa van vandaag en de toestand van het continent begin twintigste eeuw. In 1910 argumenteerde Norman Angell in 'De groote illusie' dat Europa onmogelijk opnieuw verwikkeld zou kunnen raken in een ernstige oorlog, omdat de wederzijds gunstige handel enorme proporties had aangenomen in de voorafgaande decennia van welvaart en vrede. Nog geen tien jaar later lag Europa in puin na een gruwelijke uitputtingsoorlog met vastgelopen fronten.

We spoelen vooruit naar 2022 en zien dat de geschiedenis zich herhaalt, want velen waren totaal geschokt door de Russische invasie van Oekraïne. Weinigen konden begrijpen waarom de Russische leider Poetin oorlogsslachtoffers zou riskeren en zijn land economisch zou willen tegenwerken na twee decennia van bloeiende en zeer winstgevende exportgerichte handel, vooral in extractieve sectoren. Handel die hoofdzakelijk met West-Europa plaatsvond, maar ook met de rest van de wereld. Door de inval in Oekraïne heerst in Europa weer een oorlogseconomiementaliteit zoals we die niet meer hebben meegemaakt sinds 1945. En het gaat niet enkel over de volstrekt ontoereikende militaire capaciteiten in West-Europa, maar ook over een industrieel, op Duitsland gericht model dat existentieel op de proef wordt gesteld door Europa, dat zichzelf afsnijdt van goedkoop en overvloedig Russisch gas en dito Russische olie. Drie van de Waanzinnige voorspellingen voor 2023 belichten hoe Europa kan reageren op deze hachelijke situatie. Eén voorspelling kijkt daarbij naar de oprichting van een Europees leger. Een andere neemt dan weer het verstoorde politieke landschap dat zich aftekent in Frankrijk onder de loep – een situatie die ons mogelijk in ijltempo naar de volgende existentiële crisis voor de EU voert. Tot slot zou het VK ineens veel te klein kunnen zijn om te doen alsof het een onafhankelijke speler kan blijven in een plots veel grotere wereld. Daarom komt Saxo met de waanzinnige voorspelling dat er volgend jaar een 'UnBrexit'-referendum wordt gehouden.

Saxo voorspelt dat wereldmachten deze oorlogseconomieën zullen voortzetten. Door hun toenemende rivaliteit op technologisch en handelsvlak blijven de VS en China vastzitten in hun oorlogseconomiementaliteit. Voor satellietlanden zal het misschien uiterst moeilijk zijn om ongebonden te blijven in een 'koude handelsoorlog'. Gezien de reactie op de Russische invasie van Oekraïne is het duidelijk dat een land zonder een jarenlange militaire alliantie met de VS zich onmogelijk kwetsbaar kan blijven opstellen voor de bewapening van het wereldwijde USD-systeem. Saxo voorspelt dan ook dat deze machten een conferentie zullen houden en een nieuwe reservemunt zullen overeenkomen, zodat ze het USD-systeem volledig links kunnen laten liggen. Indien Saxo's hypothese van de oorlogseconomie in 2023 juist blijkt te zijn, dan wordt een aanhoudende inflatie verwacht. Als de inflatie tegen eind volgend jaar ook maar iets meer dan de helft van de inflatiepiek van 2022 bedraagt, zijn waanzinnige gevolgen vrijwel zeker gegarandeerd.

In 2023 bestaat de kans dat beleggers de waarschijnlijke positieve impact van de recessie op de inflatie overschatten. Met of zonder een woning- en kredietrecessie zal de bijna onuitputtelijke behoefte van een natie om te investeren in de nieuwe prioriteiten van de oorlogseconomie meer inflatierisico's in de hand werken. Van de energievoorraden op lange termijn veiligstellen tot de productie naar eigen land terughalen om lokale toeleveringsketens te bouwen voor essentiële goederen en de militaire capaciteiten uitbreiden: elke vertraging van de vraag van de privésector zal overvloedig worden gecompenseerd door overheidsuitgaven. En hoewel centrale banken beweren dat ze de inflatie trachten te bestrijden, willen ze daarbij niet echt 'te veel succes'. Waarom? Omdat een land met een zware schuldenlast uiteindelijk bijna altijd zal opteren voor een sluipende inflatie in plaats van besparingsmaatregelen of een golf van faillissementen.

De publicatie 'Waanzinnige voorspellingen voor 2023' is hier beschikbaar. Hieronder lichten we de hoofdpunten kort toe.

1. Een miljardairscoalitie zet Manhattanproject voor energie van een biljoen dollar op touw

In 2023 zullen eigenaars van grote technologiebedrijven en andere technofiele miljardairs ongeduldig worden door de gebrekkige vooruitgang in de ontwikkeling van de nodige energie-infrastructuur om niet alleen hun dromen te kunnen realiseren, maar ook de vereiste energietransitie te kunnen aanpakken. Samen richten ze een consortium met codenaam Third Stone op, dat meer dan een biljoen dollar wil ophalen om te investeren in energieoplossingen.

Het wordt het grootste onderzoeks- en ontwikkelingsproject sinds het Manhattanproject, waar destijds de eerste atoombom uit voortkwam. Het consortium zal inzetten op onderzoek en ontwikkeling om het potentieel van de huidige en van baanbrekende nieuwe technologieën te verwezenlijken. Maar het zal ook uitgebreid focussen op integratie: hoe kunnen we energiebronnen van de nieuwe generatie combineren met de infrastructuur voor energieoverdracht en -opslag die instaat voor de basisbelasting, dé achilleshiel van de huidige alternatieve energieoplossingen?

p class="text--body">Impact op de markt:: de bedrijven die zich associëren met het Third Stone-consortium en zijn visie kunnen helpen te realiseren, stijgen in waarde in een anders zwakke beleggingsomgeving.

2. De Franse president Macron neemt ontslag

Bij de parlementsverkiezingen van juni 2022 hebben de partij van president Emmanuel Macron en haar bondgenoten hun absolute meerderheid in het parlement verloren. De sterke oppositie van het linkse blok NUPES en de extreemrechtse Rassemblement national van Marine Le Pen laat de regering geen andere keuze dan belangrijke wetten en de begroting 2023 versneld per presidentieel decreet aan te nemen en zo artikel 49.3 van de Grondwet te activeren. Maar de wetgevers buitenspel zetten is geen manier om een democratie in goede banen te leiden. Macron begrijpt dan ook dat zijn politieke vleugels de volgende vier jaar gekortwiekt zullen zijn en dat hij zijn grote pensioenhervorming er niet door zal krijgen. Net als Charles de Gaulle in 1946 en 1969 beslist hij begin 2023 onverwacht om ontslag te nemen.

Het ontslag van Macron opent de deuren van het Elysée voor de extreemrechtse kandidate Le Pen, wat een golf van verbijstering in heel Frankrijk en daarbuiten teweegbrengt. Daardoor doemt er eens te meer een existentiële uitdaging op voor Europa en lijken de institutionele funderingen van de EU wankeler dan ooit.

3. Goud schiet omhoog naar 3.000 USD omdat centrale banken hun inflatiemandaat niet nakomen

In 2023 krijgt goud eindelijk vaste grond na een moeilijk 2022, waarin beleggers gefrustreerd waren omdat goud maar niet rallyde, zelfs toen de inflatie haar hoogste peil in veertig jaar bereikte. 2023 is het jaar dat de markt eindelijk ontdekt dat de inflatie voorlopig torenhoog gaat blijven. Met het strakkere monetaire beleid en de kwantitatieve verstrakking door de Fed stuiten de Amerikaanse markten voor schatkistpapier op een nieuw probleem. Daardoor zijn er nieuwe heimelijke 'maatregelen' nodig om de volatiliteit op die markt onder controle te houden, met eigenlijk de facto een nieuwe kwantitatieve versoepeling tot gevolg. Aan het begin van de lente beslist China dan weer om zijn zerocovidbeleid te laten varen en kondigt het land een doeltreffende behandeling en misschien zelfs een nieuw vaccin aan. Door de opnieuw ontketende Chinese vraag stijgen de grondstoffenprijzen weer sterk, waardoor de inflatie toeneemt, vooral in steeds zwakkere USD-termen aangezien de dollar wordt afgestraft door de nieuwe, minder strenge houding van de Fed. In deze nieuwe context stijgt goud (dat onderwogen is) snel, terwijl de reële rente sterk zal dalen.

In 2023 krijgt de hardste van alle valuta's nog van drie kanten de wind in de zeilen. Ten eerste: de geopolitieke context van een toenemende oorlogseconomiementaliteit, waarbij landen meer op zichzelf terugplooien en zo klein mogelijke reserves van buitenlandse deviezen aanhouden, ten voordele van goud. Ten tweede: de enorme investering in nieuwe nationale veiligheidsprioriteiten, waaronder energiebronnen, de energietransitie en de toeleveringsketens. Ten derde: de toenemende wereldwijde liquiditeit waarbij beleidsmakers een debacle op de schuldenmarkten trachten te vermijden terwijl een zwakke reële groeirecessie haar intrede doet. Goud snijdt door de dubbele top in de buurt van 2.075 USD alsof die er niet is en raast volgend jaar minstens door tot 3.000 USD.

4. De EU richt een eigen leger op

Met de Russische inval in Oekraïne kent Europa de grootste oorlog sinds 1945. Bij de Amerikaanse tussentijdse verkiezingen van 2022 is de rechts-populistische republikeinse vertegenwoordiging in het Congres bovendien sterk gestegen. Voormalig president Trump heeft zich kandidaat gesteld voor het presidentschap in 2024. In 2023 wordt het meer dan ooit duidelijk dat de EU haar verdediging in orde moet brengen, aangezien ze minder kan vertrouwen op de steeds grilligere Amerikaanse politieke cyclus. Ook bestaat het gevaar dat de Verenigde Staten hun oude beloftes aan Europa volledig intrekken, misschien na een wapenstilstand tussen Oekraïne en Rusland. Met een dramatische zet beslissen alle EU-leden om vóór 2028 een Europees leger op te richten, met een volledig bemande en inzetbare land-, zee-, lucht- en ruimtemacht. Die wordt gefinancierd met 10 biljoen EUR in uitgaven, gespreid over 20 jaar. Om dat nieuwe leger te financieren, worden EU-obligaties uitgegeven, die worden gefinancierd volgens verdeelsleutels van het bbp van elke lidstaat. Dit vergroot drastisch de EU-overheidsschuldmarkt, met als gevolg een sterk herstel van de euro door de enorme investeringsboost.

5. Een land verbiedt de volledige vleesproductie tegen 2030

Om het doel van nettonuluitstoot tegen 2050 te bereiken, schat een rapport dat de vleesconsumptie moet worden beperkt tot 24 kg per persoon per jaar. Ter vergelijking: het gemiddelde in de OESO-landen bedraagt momenteel zowat 70 kg. De landen die in het kader van de klimaatverandering wellicht het meest rekening gaan houden met het voedselaspect, zijn net die landen die wettelijk bindende doelstellingen hebben voor een nettonuluitstoot. Zweden heeft beloofd om tegen 2045 CO2-neutraal te zijn, terwijl andere landen zoals het VK, Frankrijk en Denemarken op 2050 mikken. Maar een 'wortel en stok'-benadering werkt zelden. In 2023 gaat daarom minstens één land dat zijn voorsprong op de andere landen in de race naar het meest ingrijpende klimaatbeleid wil versterken, vlees zwaar belasten, met een oplopende heffing vanaf 2025. Daarnaast is het van plan om al het binnenlands geproduceerd vlees van levende dieren volledig te verbieden tegen 2030. Het meent namelijk dat verbeterd plantaardig kunstmatig vlees en zelfs meer humane, minder uitstootintensieve technologieën om vlees in laboratoria te kweken zullen moeten volstaan om onze honger te stillen. Het milieu en het klimaat staan immers op het spel.

6. VK houdt een UnBrexit-referendum

Het meedogenloze fiscale programma van Rishi Sunak en Jeremy Hunt stort het VK in 2023 in een verpletterende recessie: de werkloosheid is torenhoog en, o ironie, ook de tekorten pieken omdat de belastinginkomsten opdrogen. Zo slagen beide heren erin om de populariteit van de conservatieve partij naar een ongekend dieptepunt te duwen. De bevolking komt op straat en eist dat Sunak, bij gebrek aan een mandaat van het volk, vervroegde verkiezingen uitschrijft. Te midden van de economische puinhoop beginnen de Britten, zelfs in Engeland en Wales, zich af te vragen of de Brexit wel zo'n goed idee was, zo blijkt uit peilingen. Sunak zwicht uiteindelijk, schrijft verkiezingen uit en neemt ontslag, zodat een nieuw torygezicht de leiding van de gehavende partij kan overnemen. Keir Starmer, de leider van Labour, merkt dat er onder de bevolking een draagvlak is voor een tweede brexitreferendum en dat de liberaal-democraten, die aandringen op een nieuw referendum, stijgen in de peilingen. Hij stelt zich tijdens de campagne dan ook ongebonden op wat de brexitkwestie betreft, maar steunt een tweede referendum om opnieuw tot de EU toe te treden, min of meer volgens de deal die David Cameron had gesloten vóór het oorspronkelijke referendum van 2016. Een Labourregering grijpt de macht in het derde kwartaal en belooft een UnBrexit-referendum voor 1 november 2023. De 'Rejoin'-stem wint.

Impact op de markt: na een zwakke prestatie begin 2023 en gelet op de verwachte boost voor de Londense financiëledienstensector herstelt het GBP met 10 procent tegenover de EUR en met 15 procent tegenover de CHF.

7. Wijdverbreide prijscontroles worden ingevoerd om officiële inflatie te plafonneren

De inflatie blijft een probleem dat onder controle moet worden gehouden zolang de globalisering blijft afnemen en er geen oplossing komt voor de energiebehoeften op lange termijn.

Nagenoeg alle oorlogen gingen gepaard met prijscontroles en rantsoeneringen, die even onvermijdelijk blijken als oorlogsslachtoffers. In 2022 zagen we ook de eerste, lukrake initiatieven om de inflatie onder controle te houden. Heffingen op onverhoopte winst voor energiebedrijven zijn helemaal in, terwijl regeringen er niet in slagen om het klassieke instrument van voorraadrantsoenering te gebruiken. In plaats daarvan subsidiëren ze actief de te grote vraag door een prijsplafond te bepalen voor verwarming en elektriciteit voor consumenten. In Frankrijk betekent dit gewoon dat nutsbedrijven failliet gaan en moeten worden genationaliseerd. De factuur wordt doorgeschoven naar de overheid, dan naar de munt via inflatie, waarna we de wellicht vruchteloze inspanning van westerse functionarissen zien om de Russische energieprijzen vanaf 5 december te plafonneren. De bedoeling: Rusland alle inkomsten ontzeggen en hopen dat de exportprijzen van ruwe olie overal zullen dalen. Maar waarschijnlijk zal noch het ene noch het andere gebeuren.

In een oorlogseconomie zal de invloed van de overheid genadeloos uitbreiden zolang de prijsdruk de stabiliteit bedreigt. Beleidsmakers menen dat stijgende prijzen op de een of andere manier wijzen op een marktfalen en dat meer interventie vereist is om te voorkomen dat inflatie de economie en zelfs de samenleving destabiliseert. Verwacht in 2023 meer prijscontroles en zelfs een loonstop. Misschien wordt in het VK en in de VS zelfs iets als een nieuwe nationale raad voor prijzen en inkomens opgericht.

Maar het resultaat zal hetzelfde zijn als voor bijna elk overheidsinitiatief: de wet van onbedoelde gevolgen speelt altijd. De prijzen onder controle proberen te houden zonder het onderliggende probleem op te lossen zal niet enkel tot meer inflatie leiden. Die aanpak riskeert ook het sociale weefsel aan te tasten, doordat de levensstandaard afneemt (want het loont minder om te produceren) en doordat middelen en investeringen op de verkeerde plaats worden ingezet. Enkel marktgedreven prijzen kunnen zorgen voor een hogere productiviteit en meer efficiëntie via investeringen. Impact op de markt: zie de Waanzinnige voorspelling dat goud naar 3.000 USD schiet.

8. OPEC+ en Chindia stappen uit het IMF en beslissen om met nieuw reserveactief te handelen

RLanden die geen bondgenoten zijn van de VS, zien hoe de Amerikaanse regering de bewapening van de USD voortzet. Ze nemen dan ook afstand van die USD en het IMF, richten een internationale clearinginstantie op en zetten een nieuw reserveactief, de Bancor (valutacode KEY), op poten. Hierbij maken ze gebruik van het originele idee van Keynes uit de dagen vóór Bretton Woods om een lange neus te maken naar de praktijken van de Verenigde Staten, die hun macht uitoefenen over het internationale monetaire systeem.

Impact op de markt: ongebonden centrale banken verminderen sterk hun USD-reserves, het rendement op Amerikaans staatspapier stijgt enorm en de USD zakt met 25 procent tegenover een korf van valuta's die met het nieuwe KEY-actief handele.

9. Japan pint USDJPY vast op 200 om problemen in zijn financiële systeem op te lossen Begin 2023 neemt de druk op de JPY en het Japanse financiële systeem opnieuw toe, te midden van de wereldwijde liquiditeitscrisis die in gang is gezet door de strenge verstrakking van het Fed-beleid en hogere rendementen op Amerikaans staatspapier. Aanvankelijk pakken de Bank of Japan en het ministerie van Financiën de situatie aan door valuta-interventies af te remmen en vervolgens stop te zetten. Nadat meer dan de helft van de reserves van de centrale bank werd uitgegeven, hebben ze namelijk ingezien dat de financiën van het land aanzienlijk in gevaar zijn. Maar wanneer USDJPY naar 160 en 170 stijgt en het publieke protest tegen de toenemende inflatie een hoogtepunt bereikt, weten ze dat de crisis om doortastende nieuwe maatregelen vraagt. Wanneer USDJPY boven 180 klimt, komen de regering en de centrale bank in beweging. Eerst melden ze dat de JPY in USDJPY een vloer op 200 heeft. Dit is slechts een tijdelijke maatregel van onbekende duur, zodat het Japanse financiële systeem zich kan herstellen. Die reset houdt onder meer in dat de BoJ stappen onderneemt om expliciet al haar schuldposities te monetiseren, zodat ze dus niet meer bestaan. De kwantitatieve versoepeling met monetisering wordt verlengd om de schuldenlast van de Japanse overheid verder te verlagen, maar met een vooraf vastgesteld plan om die over de volgende 18 maanden af te bouwen.

Deze stap zet de overheidsschuld op koers om aan het einde van de BoJ-operaties op 100 procent van het bbp uit te komen, minder dan de helft van zijn startpunt. De beleidsrente van de BoJ wordt dan verhoogd tot 1,00 procent en alle controles op de rentecurve worden opgeheven, waarna de tienjarige rente naar 2,00 procent kan springen. Banken worden indien nodig geherkapitaliseerd om insolventie te vermijden. Dankzij fiscale stimuli om de enorme hoeveelheid aan Japans spaargeld in het buitenland terug te halen keren bovendien miljarden yen terug naar Japan terwijl ook de Japanse export blijft boomen.

Met als gevolg dat door de verminderde koopkracht het reële bbp van Japan met 8 procent zakt, ook al stijgt het nominale bbp met 5 procent door de gestegen kosten van levensonderhoud. De reset zet Japan wel weer op een stabiel pad en vormt een aanlokkelijk crisisresponsmodel voor een vergelijkbare crisis die onvermijdelijk Europa en zelfs uiteindelijk de VS zal treffen.

Impact op de markt: USDJPY handelt op 200, maar staat aan het einde van het jaar ruim lager.

10. Verbod op belastingparadijzen betekent einde voor private equity

In 2016 heeft de EU een zwarte lijst van belastingparadijzen opgesteld, met daarop landen of rechtsgebieden die 'niet-coöperatief' werden geacht omdat ze agressieve vormen van belastingontwijking en -planning aanmoedigen. Dit als reactie op de gelekte Panama Papers, een schat van miljoenen documenten die belastingontduiking door vermogende personen, onder wie politici en sportsterren, had blootgelegd. Nu in 2023 de oorlogseconomiementaliteit alleen maar aan kracht wint, kijken de verantwoordelijken voor de nationale veiligheid steeds meer inwaarts naar het industriële beleid en de bescherming van de binnenlandse sectoren. Aangezien defensie-uitgaven, reshoring en investeringen in de energietransitie veel geld vragen, bekijken regeringen alle pistes om extra inkomsten te generen via belastingen. In belastingontduikers die geld hebben geparkeerd in dergelijke paradijzen, zien ze een makkelijke oplossing. Belastingparadijzen kosten overheden elk jaar namelijk naar schatting 500 tot 600 miljard USD aan misgelopen vennootschapsbelasting.

In 2023 stelt de OESO een volledig verbod in op de grootste belastingparadijzen in de wereld. In de VS wordt de als vermogenswinst belaste 'carried interest' voortaan ook als gewone inkomsten beschouwd. Het verbod op belastingparadijzen van de EU en de Amerikaanse wijziging in de belastingregel voor 'carried interest' schudden de private-equity- en durfkapitaalsectoren grondig dooreen. Daardoor valt het merendeel van het ecosysteem stil en wordt op beursgenoteerde private-equitymaatschappijen een surpluspercentage van 50 procent toegepast.