Mobius verwacht herstel in 2010
De opkomende markten ondergingen in januari 2009 een correctie toen snel duidelijk werd dat de wereldeconomieën in 2009 aanzienlijk zouden vertragen. Nu overheden over de hele wereld hun verwachtingen voor de BBP -groei neerwaarts bijstellen en de werkloosheid stijgt, is de hamvraag hoe de wereld een diepe en lange recessie kan afwenden.
De Amerikaanse president Barak Obama kondigde enkele dagen na zijn inauguratie een pakket economische stimuleringsmaatregelen aan voor een bedrag van USD 819 miljard, maar het optimisme was van korte duur. Het voorstel werd door het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden goedgekeurd en nu moet de Senaat nog zijn fiat geven. Ondertussen voerden regeringen overal ter wereld fiscale stimuleringsmaatregelen in en versoepelden ze hun monetair beleid om hun binnenlandse economieën te ondersteunen. De MSCI Emerging Markets-index daalde met 6,4% uitgedrukt in Amerikaanse dollar. Deze daling was deels toe te schrijven aan de zwakke valuta's van opkomende markten. In januari vielen de zwakste prestaties te noteren bij de aandelenmarkten in Oost-Europa. De voornaamste bekommernis was de financiële situatie van de Europese banken. Met name de situatie van de Britse banken zag er alsmaar hachelijker uit naarmate de ware omvang van hun verliezen als gevolg van de blootstelling aan exotische derivaten duidelijker werd. Zuid-Afrika en Turkije bleven ook achter bij andere opkomende markten, wat voor een groot deel te wijten was aan de zwakke nationale valuta's.
Latijns-Amerikaanse markten lieten de beste prestaties optekenen. Brazilië en Chili sloten de maand af met positieve resultaten dankzij de stabilisatie van de grondstofprijzen. Mexico bleef echter achter doordat zijn economie nauw verbonden is met die van de VS. De geldstromen van in de VS werkende Mexicanen naar hun land van herkomst zijn ook een punt van zorg. In Azië behoorden China en Taiwan tot de slechtst presterende regionale markten, terwijl Hongkong en India het beter deden.
Azië
De Chinese economie groeide in het laatste kwartaal van 2008 met 6,8% j-o-j, waarmee de groei over het hele jaar uitkwam op 9,0% j-o-j. De BBP -groei in het vierde kwartaal vertraagde ten opzichte van de 9,0% j-o-j die in het derde kwartaal werd geboekt. Deze vertraging was voornamelijk toe te schrijven aan de lagere exportgroei en de industriële productie. De Chinese overheid liet weten dat ze voor 2009 een groei van 8,0% nastreeft. Om dit te bereiken, vaardigde premier Wen Jiabao in januari zes beleidsrichtlijnen uit en beloofde hij de inspanningen om de groei te stimuleren voort te zetten. De instroom van directe buitenlandse investeringen in China steeg met 23,6% j-o-j van USD 78,7 miljard in 2007 tot een recordhoogte van USD 92,4 miljard in 2008, wat duidelijk aangeeft dat China aantrekkelijk blijft. De Chinese deviezenreserves bedroegen USD 1,95 biljoen eind 2008 en bleven daarmee de grootste ter wereld. Ze verschaften het land voldoende middelen om zijn binnenlandse economie te ondersteunen.
Zuid-Korea's BBP kromp in het vierde kwartaal van 2008 met 3,4% j-o-j, voornamelijk als gevolg van de zwakkere binnenlandse vraag. Dit was een ommekeer ten opzichte van de groei van 3,8% j-o-j die in het derde kwartaal van 2008 werd opgetekend Strengere kredietvoorwaarden en een gebrek aan vertrouwen als gevolg van de wereldwijde financiële crisis hebben ertoe geleid dat de particuliere consumptie met 4,4% is teruggelopen. De inflatiedruk bleef afnemen. Zo nam de stijging van de consumentenprijzen af van 4,5% j-o-j in november tot 4,1% j-o-j in december. De centrale bank van Zuid-Korea handhaafde de versoepeling van het monetaire beleid door haar referentierente in januari met 50 basispunten (0,5%) te verlagen tot 2,5%. De overheid bleef de economie ondersteunen met de oprichting van een werkgelegenheidsprogramma van USD 32,7 miljard. Op politiek vlak werd in januari een kleine herschikking van het kabinet doorgevoerd om het vertrouwen in de regering van president Lee Myung-bak te stimuleren.
Afrika
Verwacht wordt dat de Zuid-Afrikaanse economie volgend jaar zal opveren, ondersteund door de voorbereidingen voor de Wereldbeker 2010. Dit zou ten goede kunnen komen aan de toeristische, diensten- en infrastructuursector. De inflatie bereikte in december haar laagste peil in negen maanden. Zo steeg de CPIX-inflatie (consumentenprijzen exclusief hypotheekrente) in december met 10,3% j-o- j, vergeleken met een stijging van 12,1% j-o-j in november. Dit was voornamelijk toe te schrijven aan de lagere transportkosten als gevolg van een daling van de olieprijzen. Wat politiek betreft, vernietigde het hoogste hof van beroep een uitspraak van een lagere rechtbank die beschuldigingen van corruptie tegen Jacob Zuma, de leider van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), afwees. Er wordt algemeen verwacht dat Zuma de volgende president van het land wordt, hoewel de recente overloperij van verschillende ANC-politici om een nieuwe partij te vormen het ANC voor problemen stelt.
Latijns-Amerika
De Mexicaanse centrale bank verlaagde haar BBP -prognose voor 2009 naar een negatieve groei van 0,8% tot 1,8% j-o-j, daar waar eerdere ramingen uitgingen van een positieve groei van 0,5% tot 1,5%. De belangrijkste redenen voor de neerwaartse bijstelling waren onder meer de strengere kredietvoorwaarden en de verslechtering van de reële economie en het financiële systeem. De Bank schatte dat de economie in 2008 met 1,5% j-o-j groeide. De overheid kondigde in januari echter nieuwe fiscale stimuleringsmaatregelen aan ter ondersteuning van de economie. Daarbij ging de aandacht vooral uit naar de arbeids- en woningmarkt, de inflatie en de overheidsuitgaven. De Centrale Bank verlaagde zijn referentierente met 50 basispunten (0,5%) tot 7,75% teneinde de inflatiedruk te temperen. De inflatie kwam in 2008 uit op 6,5% en bereikte daarmee haar hoogste peil in zes jaar.
De Braziliaanse Centrale Bank versoepelde haar monetaire beleid in januari door haar belangrijkste rentetarief met 100 basispunten (1,0%) te verlagen tot 12,75%. Deze eerste verlaging van de Bank in meer dan een jaar was mogelijk dankzij inspanningen om de financieringskosten te verlagen ter ondersteuning van de economie. President Lula da Silva kondigde ook aan dat hij van plan was weldra nieuwe maatregelen te implementeren om de groei te stimuleren. De directe buitenlandse investeringen in het land stegen in 2008 met 30,3% j-o-j tot USD 45,1 miljard. Bovendien bleven de deviezenreserves op een hoog peil, namelijk USD 206 miljard eind 2008, waardoor het land grote financiële schokken kan opvangen om zo zijn economie te beschermen.
Europa
In Rusland zette de overheid in januari haar inspanningen om de economische groei te stimuleren voort met de introductie van een pakket van USD 1,3 miljard om de werkloosheid terug te dringen. Het land kende in 2008 een nettokapitaaluitstroom van USD 130 miljard, wat een record was, als gevolg van de wereldwijde financiële crisis, de correctie van de grondstofprijzen en de militaire conflicten met Georgië eerder in het jaar. Dit overschaduwde de kapitaalinstromen van USD 83,1 miljard in 2007. De inflatie bleef in dalende lijn gaan. Zo stegen de consumentenprijzen met 13,3% j-o-j, de kleinste stijging sinds maart 2008, wat voornamelijk te verklaren valt door de daling van de voedsel- en olieprijzen. Verwacht wordt dat de inflatiedruk in 2009 verder zal afnemen. In januari tekenden Rusland en Oekraïne een langetermijnovereenkomst om de uitvoer van gas naar Europa te hervatten. Hiermee kwam een einde aan de twee wekende durende verstoring van de bevoorrading.
De Turkse regering en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) kondigden een onderbreking van tien dagen aan in de besprekingen om een nieuwe leningovereenkomst te finaliseren. De hervatte gesprekken zullen naar verwachting worden toegespitst op structurele fiscale hervormingen. Er wordt algemeen verwacht dat in de toekomst een nieuwe leningovereenkomst zal worden gesloten. De Centrale Bank voerde haar inspanningen op om de binnenlandse economie te ondersteunen door haar referentierente voor aangegane en uitgegeven leningen met maar liefst 200 basispunten (2,0%) te verlagen tot respectievelijk 13,0% en 15,5%. De inflatiedruk bleef afnemen. Zo nam de stijging van de consumentenprijzen af van 10,8% j-o-j in november tot 10,1% j-o-j in december, wat het laagste peil was in acht maanden.
Focus van de maand: vragen over opkomende markten beantwoord door Mark Mobius, executive Chairman, templeton asset management ltd.
Wat was voor u in 2008 de grootste teleurstelling op het vlak van de financiële markten? En was er de afgelopen 12 maanden van kommer en kwel iets op de markten dat u als fondsbeheerder blij stemde?
Het gebrek aan toezicht van de regelgevende instanties, dat ertoe geleid heeft dat vennootschappen zwaar hebben ingezet op ingewikkelde en risicovolle financiële producten, moet een van de ergste fouten in mensenheugenis zijn. Wat de beurzen betreft, heeft de volatiliteit van de aandelenkoersen waardebeleggers met een langetermijnbeleggingshorizon, zoals wij, kansen geboden om tegen zeer aantrekkelijke prijzen in activa te beleggen.
Hoe zal de economie zich in 2009 gedragen?
Wij verwachten dat opkomende markten een belangrijke rol zullen spelen in 2009 en daarna. De afgelopen jaren behoorden de grootste opkomende markten, de BRIC-landen, tot de snelst groeiende economieën ter wereld, en wij verwachten dat dit zo zal blijven. De vier markten vertegenwoordigen samen meer dan 40% van de wereldbevolking. Wij verwachten dat China en India, de twee landen met het grootste aantal inwoners ter wereld, in 2009 een positieve en significante BBP -groei zullen boeken. De groei van de binnenlandse vraag in veel opkomende markten is nog iets wat tot optimisme stemt. China blijft zich met rasse schreden ontwikkelen tot een belangrijke wereldspeler. De Chinese economie zal in 2009 naar verwachting met 7 tot 8% groeien, en de deviezenreserves van het land doorbraken onlangs de grens van USD 1,9 biljoen. Bovendien zijn Brazilië en Rusland grondstofrijke landen.
De grondstofprijzen zijn recentelijk weliswaar gedaald, maar op lange termijn zullen ze weer stijgen, waardoor deze landen zullen profiteren van de mondiale vraag naar olie, staal, aluminium, pulp en andere grondstoffen. Kort gezegd, de fundamentals van opkomende markten zullen relatief sterk blijven en hun groeicijfers zullen naar verwachting hoger liggen dan die van ontwikkelde markten.
De inflatie baarde veel zorgen in 2008, maar een correctie van de grondstofprijzen deed de druk op de brandstof- en voedselprijzen in veel economieën afnemen, waardoor de inflatie in het laatste deel van het jaar daalde. Hierdoor hoeven opkomende markten zich geen zorgen te maken over een hogere inflatie, maar kunnen ze maatregelen nemen om de groei te stimuleren door de rente te verlagen en kunnen ze andere fiscale maatregelen implementeren. Bijgevolg blijven de vooruitzichten voor opkomende markten op langere termijn positief.
Wat is uw mening over de afnemende deviezenreserves van de BRIC-economieën?
Dat is momenteel geen punt van zorg. Overheden in de BRIC-landen zijn een deel van hun reserves beginnen aan te wenden om de economische activiteit in eigen land te stimuleren, zij het niet op dezelfde schaal als in de VS of Europa. De afname van de reserves was deels te wijten aan kortetermijnvaluta-effecten. Wij maken ons daar niet te veel zorgen over, met name omdat de Amerikaanse overheid in een razend tempo geld blijft drukken. In Rusland heeft de regering een deel van haar reserves gebruikt om de munt te helpen ondersteunen, maar toch heeft ze een geleidelijke devaluatie van de roebel toegestaan. De absolute bedragen van de reserves in elk van de vier BRIC-landen blijven in ieder geval op een comfortabel hoog peil.
Welke regio's in opkomende markten [Azië, Latijns-Amerika, Oost-Europa en het Midden-Oosten & Afrika] lijken het meest veelbelovend in 2009? En waarop baseert u uw antwoord?
Aangezien in de meeste markten gewoonlijk toch minstens een paar koopjes te vinden zijn, zien alle opkomende markten er momenteel interessant uit. Dit is vooral nu het geval, gelet op de recente correcties. Hoewel de wereldwijde groei is vertraagd, wordt nog steeds verwacht dat opkomende markten veel sneller zullen groeien dan ontwikkelde markten. De opbouw van deviezenreserves plaatst opkomende economieën ook in een veel sterkere positie om met die reserves externe schokken op te vangen. Dat is bijvoorbeeld het geval voor China, dat beschikt over deviezenreserves van in totaal meer dan USD 1,9 biljoen. Maar wat voor ons als waardebeleggers belangrijker is, is dat de huidige waarderingen van opkomende markten aantrekkelijk zijn.
Sommige landen zoals Turkije en Rusland kennen momenteel koers-winstverhoudingen van minder dan 10. Daarnaast beginnen frontiermarkten, die de opkomende markten van de toekomst zijn, interessant te lijken. Bijvoorbeeld het Midden-Oosten is zeer interessant, en wij zijn van mening dat het potentieel voor economische groei en ontwikkeling nog steeds aanzienlijk is, vooral als de huidige trend van politieke en economische hervormingen op koers blijft.
Zullen grondstoffen het volgend jaar minder goed blijven doen, en daardoor een negatief effect hebben op het beleggingssentiment voor opkomende markten als Brazilië en Rusland en voor andere grondstofgevoelige markten?
Hoewel grondstofaandelen te lijden hadden onder de recente daling van de grondstofprijzen, zijn veel ondernemingen nog altijd winstgevend bij de huidige prijsniveaus. De grondstofprijzen zijn gezakt nadat ze een piek hadden bereikt, maar we zien in de nabije toekomst geen terugkeer naar de uiterst lage prijzen. Integendeel, wij zijn van mening dat grondstoffen op langere termijn duurder zullen worden. Dit heeft deels te maken met de aanhoudende vraag vanuit opkomende markten (ondanks de tragere economische groei) en met het relatief inelastische aanbod. Wij zijn van mening dat grondstoffenbedrijven winstgevend zouden moeten blijven en aantrekkelijke beleggingskansen bieden.
Zullen we nog meer banken failliet zien gaan en zal de kredietschaarste verergeren?
Veel van de banken in de VS en Europa blijven diep in de problemen zitten. De kwaliteit van hun activa is nog steeds onduidelijk, maar naarmate de waarde van vastgoed in de VS, Groot-Brittannië en elders blijft dalen, zullen zij grote verliezen blijven lijden. Wij verwachten dat overheden in Europa en de VS hun banken blijven steunen om deze moeilijke periode te overbruggen via leningen of aandelenparticipaties. Het is hoogst onwaarschijnlijk dat men zal toestaan dat een grote bank failliet gaat. Het goede nieuws is dat de meeste banken van opkomende markten relatief sterke balansen hebben en weinig zijn blootgesteld aan de problemen in de VS en Europa.
Zullen de markten blijven dalen of hebben ze al een bodem bereikt?
Het bepalen van de bodem van een baissemarkt is zoals een vallend mes trachten te vangen. Wat wij wel weten, is dat aandelen van bedrijven in opkomende markten momenteel ongelooflijk laag genoteerd staan en dat veel van deze bedrijven winstgevend zullen blijven en goede kasstromen zullen genereren. De dividendrendementen zijn in veel gevallen aanmerkelijk hoger dan de rente op bankdeposito's.
Wanneer verwacht u een wereldwijd economisch herstel?
Wij zijn van mening dat we al in 2010 een economisch herstel kunnen zien, naarmate economieën de vruchten beginnen te plukken van de door de overheid geïmplementeerde fiscale stimuleringsmaatregelen en de versoepeling van het monetaire beleid eind 2008 en in 2009.
Welke rol ziet u de opkomende economieën spelen in deze crisis?
Wij zijn van mening dat de opkomende markten een veel grotere rol zullen spelen in de wereldeconomie. Zij zullen te voorschijn komen als leiders dankzij hun relatief sterkere macro-economische en financiële posities.
De bovenstaande column is geschreven door Franklin Templeton Investments. Franklin Templeton Investments is uitermate zorgvuldig en minutieus te werk gegaan bij het verzamelen van de informatie in dit document. Het is echter mogelijk dat bij het opstellen van dit document gegevens van externe bronnen zijn gebruikt, en Franklin Templeton heeft die gegevens niet onafhankelijk geverifieerd, gevalideerd of gecontroleerd. De geformuleerde standpunten zijn die van de auteur op de publicatiedatum en kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. De in dit document vermelde onderzoeken en analyses zijn in opdracht van Franklin Templeton Investments uitgevoerd voor eigen doeleinden, en worden slechts terloops aan u meegedeeld. Franklin Templeton Investments is jegens een lezer van dit document of jegens een andere persoon of entiteit niet aansprakelijk voor eventuele onnauwkeurige, foutieve of weggelaten informatie in dit document, ongeacht de oorzaak van die onnauwkeurigheid, fout of weglating.
De Amerikaanse president Barak Obama kondigde enkele dagen na zijn inauguratie een pakket economische stimuleringsmaatregelen aan voor een bedrag van USD 819 miljard, maar het optimisme was van korte duur. Het voorstel werd door het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden goedgekeurd en nu moet de Senaat nog zijn fiat geven. Ondertussen voerden regeringen overal ter wereld fiscale stimuleringsmaatregelen in en versoepelden ze hun monetair beleid om hun binnenlandse economieën te ondersteunen. De MSCI Emerging Markets-index daalde met 6,4% uitgedrukt in Amerikaanse dollar. Deze daling was deels toe te schrijven aan de zwakke valuta's van opkomende markten. In januari vielen de zwakste prestaties te noteren bij de aandelenmarkten in Oost-Europa. De voornaamste bekommernis was de financiële situatie van de Europese banken. Met name de situatie van de Britse banken zag er alsmaar hachelijker uit naarmate de ware omvang van hun verliezen als gevolg van de blootstelling aan exotische derivaten duidelijker werd. Zuid-Afrika en Turkije bleven ook achter bij andere opkomende markten, wat voor een groot deel te wijten was aan de zwakke nationale valuta's. Latijns-Amerikaanse markten lieten de beste prestaties optekenen. Brazilië en Chili sloten de maand af met positieve resultaten dankzij de stabilisatie van de grondstofprijzen. Mexico bleef echter achter doordat zijn economie nauw verbonden is met die van de VS. De geldstromen van in de VS werkende Mexicanen naar hun land van herkomst zijn ook een punt van zorg. In Azië behoorden China en Taiwan tot de slechtst presterende regionale markten, terwijl Hongkong en India het beter deden.
Azië
De Chinese economie groeide in het laatste kwartaal van 2008 met 6,8% j-o-j, waarmee de groei over het hele jaar uitkwam op 9,0% j-o-j. De BBP -groei in het vierde kwartaal vertraagde ten opzichte van de 9,0% j-o-j die in het derde kwartaal werd geboekt. Deze vertraging was voornamelijk toe te schrijven aan de lagere exportgroei en de industriële productie. De Chinese overheid liet weten dat ze voor 2009 een groei van 8,0% nastreeft. Om dit te bereiken, vaardigde premier Wen Jiabao in januari zes beleidsrichtlijnen uit en beloofde hij de inspanningen om de groei te stimuleren voort te zetten. De instroom van directe buitenlandse investeringen in China steeg met 23,6% j-o-j van USD 78,7 miljard in 2007 tot een recordhoogte van USD 92,4 miljard in 2008, wat duidelijk aangeeft dat China aantrekkelijk blijft. De Chinese deviezenreserves bedroegen USD 1,95 biljoen eind 2008 en bleven daarmee de grootste ter wereld. Ze verschaften het land voldoende middelen om zijn binnenlandse economie te ondersteunen.
Zuid-Korea's BBP kromp in het vierde kwartaal van 2008 met 3,4% j-o-j, voornamelijk als gevolg van de zwakkere binnenlandse vraag. Dit was een ommekeer ten opzichte van de groei van 3,8% j-o-j die in het derde kwartaal van 2008 werd opgetekend Strengere kredietvoorwaarden en een gebrek aan vertrouwen als gevolg van de wereldwijde financiële crisis hebben ertoe geleid dat de particuliere consumptie met 4,4% is teruggelopen. De inflatiedruk bleef afnemen. Zo nam de stijging van de consumentenprijzen af van 4,5% j-o-j in november tot 4,1% j-o-j in december. De centrale bank van Zuid-Korea handhaafde de versoepeling van het monetaire beleid door haar referentierente in januari met 50 basispunten (0,5%) te verlagen tot 2,5%. De overheid bleef de economie ondersteunen met de oprichting van een werkgelegenheidsprogramma van USD 32,7 miljard. Op politiek vlak werd in januari een kleine herschikking van het kabinet doorgevoerd om het vertrouwen in de regering van president Lee Myung-bak te stimuleren.
Afrika
Verwacht wordt dat de Zuid-Afrikaanse economie volgend jaar zal opveren, ondersteund door de voorbereidingen voor de Wereldbeker 2010. Dit zou ten goede kunnen komen aan de toeristische, diensten- en infrastructuursector. De inflatie bereikte in december haar laagste peil in negen maanden. Zo steeg de CPIX-inflatie (consumentenprijzen exclusief hypotheekrente) in december met 10,3% j-o- j, vergeleken met een stijging van 12,1% j-o-j in november. Dit was voornamelijk toe te schrijven aan de lagere transportkosten als gevolg van een daling van de olieprijzen. Wat politiek betreft, vernietigde het hoogste hof van beroep een uitspraak van een lagere rechtbank die beschuldigingen van corruptie tegen Jacob Zuma, de leider van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), afwees. Er wordt algemeen verwacht dat Zuma de volgende president van het land wordt, hoewel de recente overloperij van verschillende ANC-politici om een nieuwe partij te vormen het ANC voor problemen stelt.
Latijns-Amerika
De Mexicaanse centrale bank verlaagde haar BBP -prognose voor 2009 naar een negatieve groei van 0,8% tot 1,8% j-o-j, daar waar eerdere ramingen uitgingen van een positieve groei van 0,5% tot 1,5%. De belangrijkste redenen voor de neerwaartse bijstelling waren onder meer de strengere kredietvoorwaarden en de verslechtering van de reële economie en het financiële systeem. De Bank schatte dat de economie in 2008 met 1,5% j-o-j groeide. De overheid kondigde in januari echter nieuwe fiscale stimuleringsmaatregelen aan ter ondersteuning van de economie. Daarbij ging de aandacht vooral uit naar de arbeids- en woningmarkt, de inflatie en de overheidsuitgaven. De Centrale Bank verlaagde zijn referentierente met 50 basispunten (0,5%) tot 7,75% teneinde de inflatiedruk te temperen. De inflatie kwam in 2008 uit op 6,5% en bereikte daarmee haar hoogste peil in zes jaar.
De Braziliaanse Centrale Bank versoepelde haar monetaire beleid in januari door haar belangrijkste rentetarief met 100 basispunten (1,0%) te verlagen tot 12,75%. Deze eerste verlaging van de Bank in meer dan een jaar was mogelijk dankzij inspanningen om de financieringskosten te verlagen ter ondersteuning van de economie. President Lula da Silva kondigde ook aan dat hij van plan was weldra nieuwe maatregelen te implementeren om de groei te stimuleren. De directe buitenlandse investeringen in het land stegen in 2008 met 30,3% j-o-j tot USD 45,1 miljard. Bovendien bleven de deviezenreserves op een hoog peil, namelijk USD 206 miljard eind 2008, waardoor het land grote financiële schokken kan opvangen om zo zijn economie te beschermen.
Europa
In Rusland zette de overheid in januari haar inspanningen om de economische groei te stimuleren voort met de introductie van een pakket van USD 1,3 miljard om de werkloosheid terug te dringen. Het land kende in 2008 een nettokapitaaluitstroom van USD 130 miljard, wat een record was, als gevolg van de wereldwijde financiële crisis, de correctie van de grondstofprijzen en de militaire conflicten met Georgië eerder in het jaar. Dit overschaduwde de kapitaalinstromen van USD 83,1 miljard in 2007. De inflatie bleef in dalende lijn gaan. Zo stegen de consumentenprijzen met 13,3% j-o-j, de kleinste stijging sinds maart 2008, wat voornamelijk te verklaren valt door de daling van de voedsel- en olieprijzen. Verwacht wordt dat de inflatiedruk in 2009 verder zal afnemen. In januari tekenden Rusland en Oekraïne een langetermijnovereenkomst om de uitvoer van gas naar Europa te hervatten. Hiermee kwam een einde aan de twee wekende durende verstoring van de bevoorrading.
De Turkse regering en het Internationaal Monetair Fonds (IMF) kondigden een onderbreking van tien dagen aan in de besprekingen om een nieuwe leningovereenkomst te finaliseren. De hervatte gesprekken zullen naar verwachting worden toegespitst op structurele fiscale hervormingen. Er wordt algemeen verwacht dat in de toekomst een nieuwe leningovereenkomst zal worden gesloten. De Centrale Bank voerde haar inspanningen op om de binnenlandse economie te ondersteunen door haar referentierente voor aangegane en uitgegeven leningen met maar liefst 200 basispunten (2,0%) te verlagen tot respectievelijk 13,0% en 15,5%. De inflatiedruk bleef afnemen. Zo nam de stijging van de consumentenprijzen af van 10,8% j-o-j in november tot 10,1% j-o-j in december, wat het laagste peil was in acht maanden.
Focus van de maand: vragen over opkomende markten beantwoord door Mark Mobius, executive Chairman, templeton asset management ltd. Wat was voor u in 2008 de grootste teleurstelling op het vlak van de financiële markten? En was er de afgelopen 12 maanden van kommer en kwel iets op de markten dat u als fondsbeheerder blij stemde?
Het gebrek aan toezicht van de regelgevende instanties, dat ertoe geleid heeft dat vennootschappen zwaar hebben ingezet op ingewikkelde en risicovolle financiële producten, moet een van de ergste fouten in mensenheugenis zijn. Wat de beurzen betreft, heeft de volatiliteit van de aandelenkoersen waardebeleggers met een langetermijnbeleggingshorizon, zoals wij, kansen geboden om tegen zeer aantrekkelijke prijzen in activa te beleggen.
Hoe zal de economie zich in 2009 gedragen?
Wij verwachten dat opkomende markten een belangrijke rol zullen spelen in 2009 en daarna. De afgelopen jaren behoorden de grootste opkomende markten, de BRIC-landen, tot de snelst groeiende economieën ter wereld, en wij verwachten dat dit zo zal blijven. De vier markten vertegenwoordigen samen meer dan 40% van de wereldbevolking. Wij verwachten dat China en India, de twee landen met het grootste aantal inwoners ter wereld, in 2009 een positieve en significante BBP -groei zullen boeken. De groei van de binnenlandse vraag in veel opkomende markten is nog iets wat tot optimisme stemt. China blijft zich met rasse schreden ontwikkelen tot een belangrijke wereldspeler. De Chinese economie zal in 2009 naar verwachting met 7 tot 8% groeien, en de deviezenreserves van het land doorbraken onlangs de grens van USD 1,9 biljoen. Bovendien zijn Brazilië en Rusland grondstofrijke landen.
De grondstofprijzen zijn recentelijk weliswaar gedaald, maar op lange termijn zullen ze weer stijgen, waardoor deze landen zullen profiteren van de mondiale vraag naar olie, staal, aluminium, pulp en andere grondstoffen. Kort gezegd, de fundamentals van opkomende markten zullen relatief sterk blijven en hun groeicijfers zullen naar verwachting hoger liggen dan die van ontwikkelde markten.
De inflatie baarde veel zorgen in 2008, maar een correctie van de grondstofprijzen deed de druk op de brandstof- en voedselprijzen in veel economieën afnemen, waardoor de inflatie in het laatste deel van het jaar daalde. Hierdoor hoeven opkomende markten zich geen zorgen te maken over een hogere inflatie, maar kunnen ze maatregelen nemen om de groei te stimuleren door de rente te verlagen en kunnen ze andere fiscale maatregelen implementeren. Bijgevolg blijven de vooruitzichten voor opkomende markten op langere termijn positief.
Wat is uw mening over de afnemende deviezenreserves van de BRIC-economieën?
Dat is momenteel geen punt van zorg. Overheden in de BRIC-landen zijn een deel van hun reserves beginnen aan te wenden om de economische activiteit in eigen land te stimuleren, zij het niet op dezelfde schaal als in de VS of Europa. De afname van de reserves was deels te wijten aan kortetermijnvaluta-effecten. Wij maken ons daar niet te veel zorgen over, met name omdat de Amerikaanse overheid in een razend tempo geld blijft drukken. In Rusland heeft de regering een deel van haar reserves gebruikt om de munt te helpen ondersteunen, maar toch heeft ze een geleidelijke devaluatie van de roebel toegestaan. De absolute bedragen van de reserves in elk van de vier BRIC-landen blijven in ieder geval op een comfortabel hoog peil.
Welke regio's in opkomende markten [Azië, Latijns-Amerika, Oost-Europa en het Midden-Oosten & Afrika] lijken het meest veelbelovend in 2009? En waarop baseert u uw antwoord?
Aangezien in de meeste markten gewoonlijk toch minstens een paar koopjes te vinden zijn, zien alle opkomende markten er momenteel interessant uit. Dit is vooral nu het geval, gelet op de recente correcties. Hoewel de wereldwijde groei is vertraagd, wordt nog steeds verwacht dat opkomende markten veel sneller zullen groeien dan ontwikkelde markten. De opbouw van deviezenreserves plaatst opkomende economieën ook in een veel sterkere positie om met die reserves externe schokken op te vangen. Dat is bijvoorbeeld het geval voor China, dat beschikt over deviezenreserves van in totaal meer dan USD 1,9 biljoen. Maar wat voor ons als waardebeleggers belangrijker is, is dat de huidige waarderingen van opkomende markten aantrekkelijk zijn.
Sommige landen zoals Turkije en Rusland kennen momenteel koers-winstverhoudingen van minder dan 10. Daarnaast beginnen frontiermarkten, die de opkomende markten van de toekomst zijn, interessant te lijken. Bijvoorbeeld het Midden-Oosten is zeer interessant, en wij zijn van mening dat het potentieel voor economische groei en ontwikkeling nog steeds aanzienlijk is, vooral als de huidige trend van politieke en economische hervormingen op koers blijft.
Zullen grondstoffen het volgend jaar minder goed blijven doen, en daardoor een negatief effect hebben op het beleggingssentiment voor opkomende markten als Brazilië en Rusland en voor andere grondstofgevoelige markten?
Hoewel grondstofaandelen te lijden hadden onder de recente daling van de grondstofprijzen, zijn veel ondernemingen nog altijd winstgevend bij de huidige prijsniveaus. De grondstofprijzen zijn gezakt nadat ze een piek hadden bereikt, maar we zien in de nabije toekomst geen terugkeer naar de uiterst lage prijzen. Integendeel, wij zijn van mening dat grondstoffen op langere termijn duurder zullen worden. Dit heeft deels te maken met de aanhoudende vraag vanuit opkomende markten (ondanks de tragere economische groei) en met het relatief inelastische aanbod. Wij zijn van mening dat grondstoffenbedrijven winstgevend zouden moeten blijven en aantrekkelijke beleggingskansen bieden.
Zullen we nog meer banken failliet zien gaan en zal de kredietschaarste verergeren?
Veel van de banken in de VS en Europa blijven diep in de problemen zitten. De kwaliteit van hun activa is nog steeds onduidelijk, maar naarmate de waarde van vastgoed in de VS, Groot-Brittannië en elders blijft dalen, zullen zij grote verliezen blijven lijden. Wij verwachten dat overheden in Europa en de VS hun banken blijven steunen om deze moeilijke periode te overbruggen via leningen of aandelenparticipaties. Het is hoogst onwaarschijnlijk dat men zal toestaan dat een grote bank failliet gaat. Het goede nieuws is dat de meeste banken van opkomende markten relatief sterke balansen hebben en weinig zijn blootgesteld aan de problemen in de VS en Europa.
Zullen de markten blijven dalen of hebben ze al een bodem bereikt?
Het bepalen van de bodem van een baissemarkt is zoals een vallend mes trachten te vangen. Wat wij wel weten, is dat aandelen van bedrijven in opkomende markten momenteel ongelooflijk laag genoteerd staan en dat veel van deze bedrijven winstgevend zullen blijven en goede kasstromen zullen genereren. De dividendrendementen zijn in veel gevallen aanmerkelijk hoger dan de rente op bankdeposito's.
Wanneer verwacht u een wereldwijd economisch herstel?
Wij zijn van mening dat we al in 2010 een economisch herstel kunnen zien, naarmate economieën de vruchten beginnen te plukken van de door de overheid geïmplementeerde fiscale stimuleringsmaatregelen en de versoepeling van het monetaire beleid eind 2008 en in 2009.
Welke rol ziet u de opkomende economieën spelen in deze crisis?
Wij zijn van mening dat de opkomende markten een veel grotere rol zullen spelen in de wereldeconomie. Zij zullen te voorschijn komen als leiders dankzij hun relatief sterkere macro-economische en financiële posities.
De bovenstaande column is geschreven door Franklin Templeton Investments. Franklin Templeton Investments is uitermate zorgvuldig en minutieus te werk gegaan bij het verzamelen van de informatie in dit document. Het is echter mogelijk dat bij het opstellen van dit document gegevens van externe bronnen zijn gebruikt, en Franklin Templeton heeft die gegevens niet onafhankelijk geverifieerd, gevalideerd of gecontroleerd. De geformuleerde standpunten zijn die van de auteur op de publicatiedatum en kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. De in dit document vermelde onderzoeken en analyses zijn in opdracht van Franklin Templeton Investments uitgevoerd voor eigen doeleinden, en worden slechts terloops aan u meegedeeld. Franklin Templeton Investments is jegens een lezer van dit document of jegens een andere persoon of entiteit niet aansprakelijk voor eventuele onnauwkeurige, foutieve of weggelaten informatie in dit document, ongeacht de oorzaak van die onnauwkeurigheid, fout of weglating.
